1. Dozimetri nedir?

Radyasyon kaynakları ile çalışan kişilerin maruz kaldığı radyasyon dozunun belirlenmesinde kullanılan cihazlar ve yapılan işlemleri ifade eden sistemdir.

2. Dozimetre nedir?

Radyasyonla çalışan kişilerin maruz kaldığı radyasyon miktarını belirlenmesi için kullanılan cihazlardır.

3. Kimlerin dozimetre kullanması zorunludur?

Yılda 6 mSv'den daha fazla etkin doza veya göz merceği, cilt, el ve ayaklar için yıllık eşdeğer doz sınırlarının 3/10'undan daha fazla doza maruz kalma olasılığı bulunan çalışma koşullarında görev yapan kişilerin dozimetre kullanması zorunludur.

4. Dozimetre nasıl kullanılır?

Dozimetreler çalışma önlüğünün üst cebine, yakaya veya kemere (dozimetre öne gelecek şekilde) klips ile takılarak tüm vücudu temsil eden radyasyon dozunun ölçülmesi sağlanır. Kullanım sırasında dozimetrenin önüne herhangi bir cisim (kalem, isimlik vb.) gelmemesine dikkat edilmelidir. Dozimetre kullanma talimatı http://www.taek.gov.tr/doz/index.html internet adresinden temin edilebilir.

5. Dozimetreler nerede muhafaza edilir?

Dozimetreler, çalışma saatleri dışında radyasyondan uzak bir alanda muhafaza edilmelidir. Aksi taktirde tespit edilen doz, kişinin maruz kaldığı tüm vücut dozunu temsil etmez.

6. Bir dozimetreyi farklı kişiler kullanabilir mi?

Dozimetreyi birden fazla kişi kullanmamalıdır. Tespit edilen doz, dozimetrenin kayıtlı olduğu kişiye aittir. Bir dozimetreden birden fazla kişiye ait doz tespit edilemez.

7. Bir dozimetre farklı kuruluşlarda kullanılabilir mi?

Dozimetre kullanıcısı birden fazla kuruluşta görev yapıyorsa, her kuruluşta ayrı bir dozimetre kullanmalıdır. Aksi taktirde, herhangi bir yüksek doza maruz kalma veya kaza durumunda söz konusu doza hangi kuruluşta maruz kaldığı tespit edilemez.

8. Dozimetre nasıl temin edilir?

Dozimetre kullanacak kişi için mutlaka “Dozimetre İstek Formu” doldurulmalı ve değerlendirme ücretinin ödendiğini gösterir belge ile birlikte TAEK SANAEM Sağlık Fiziği Birimine gönderilmelidir.

9. Dozimetre hizmeti sonlandırılan kişiye ait dozimetre başka bir kişi tarafından kullanılabilir mi?

Bir kişinin dozimetre kullanımı sonlandırılacağı zaman, “Kişisel Dozimetre Kullanımı Sonlandırma Bildirim Formu” doldurularak Sağlık Fiziği Birimine gönderilmelidir. Bu kişi adına gönderilen dozimetre hiç kullanılmamış ve başka bir kişiye devredilmek isteniyorsa yeni kişi için mutlaka “Dozimetre İstek Formu” doldurulmalı ve devredilecek dozimetre numarasını da belirten bir yazı ile birlikte Sağlık Fiziği Birimine gönderilmelidir. Ancak, söz konusu dozimetre, hizmeti sonlandırılan kişi tarafından 1 gün bile olsa kullanılmış ise, bu dozimetre başka bir kişiye devredilmemeli ve değerlendirilmek üzere Sağlık Fiziği Birimi’ne iade edilmelidir. Bu durumda yeni kişi için mutlaka “Dozimetre İstek Formu” doldurulmalı ve yeni bir dozimetre talep edilmelidir.

10. Dozimetre kayıp ise ne yapılmalıdır?

Dozimetrenin kaybolması veya hasara uğraması durumunda,  http://www.taek.gov.tr/ustmenu/ucretler.html internet adresinde kayıp dozimetre ücretinin ödendiğine dair belge ile birlikte yazılı olarak TAEK SANAEM Sağlık Fiziği Birimi’ne müracaat edilmelidir.

11. Doz sonuçlarımı nasıl öğrenebilirim?

Doz sonuçları kuruluşlara rapor olarak gönderilmektedir. Ancak, kişinin T.C. Kimlik Numarasının Sağlık Fiziği Birimi dozimetri kayıtlarında mevcut olması durumunda http://taek.gov.tr/doz/index.html internet adresinden T.C. Kimlik Numarası girilerek de öğrenilebilir. T.C. kimlik numarası ile sorgulama yapılamıyorsa T.C. Kimlik numarasının Sağlık Fiziği Birimi’ne yazılı olarak bildirilmesi, kuruluşlara gönderilen kullanıcı adı ve şifre kullanılarak bilgi güncelleme işleminin yapılması veya dozimetri@taek.gov.tr adresine e-posta ile bildirilmesi halinde doz sonuçları internetten öğrenilebilir.

12. Kurşun önlük kullanılıyorsa dozimetre nasıl kullanılır?

Çalışma sırasında radyasyondan korunmak amacıyla kurşun önlük kullanılıyorsa, tüm vücudun maruz kaldığı dozun ölçülebilmesi için dozimetre önlüğün altına takılmalıdır. Dozimetrenin kurşun önlük dışında taşınması durumunda, kurşun önlük dışında kalan vücut kısımlarının (tiroid, göz lensi, eller) aldığı dozlar ölçülmüş olur. İdeal olanı, bu durumdaki personelin, biri kurşun önlük altında diğeri üzerinde kullanılmak üzere iki dozimetre kullanmasıdır.

13. Dozimetri hizmeti hangi aralıklarla verilmektedir?

Dozimetri hizmeti Kurumca belirlenmiş olan iki aylık periyotlarla verilmektedir. Kullanılmakta olan TLD dozimetreleri yeni TLD’lerinin, film dozimetreleri ise yeni dönem filmlerinin elinize ulaşmasından sonra değerlendirilmek üzere Kurumumuza iade edilmelidir.

14. Ödemeler ve fatura işlemleri için ne yapılmalıdır?

Ücretler, Dozimetre İstek Formunda belirtilen banka hesap numaralarına yatırılmalıdır. Fatura işlemleri için Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Gelirler Şubesi ile irtibata geçilmelidir. Tel: 0312 2958700

15. Dozimetre kullanıcısıyım. Hasta olarak Röntgen çektiriyorsam, dozimetremi yanımda taşımalıyım?

Hayır. Dozimetreler, radyasyon görevlilerin radyasyonla çalıştıkları süre içinde maruz kaldıkları dozu tespit etmek için kullanılır. Röntgen çektirirken dozimetre kullanıldığında, söz konusu doz kişinin görevi gereği maruz kaldığı dozu temsil etmez.

16. Vücudumdaki radyasyonu nasıl ölçtürebilirim?

Eğer açık kaynaklar ile çalışılmıyor ise (Röntgen cihazları, BTVT, kapalı radyoaktif kaynaklar vs…) vücudunuzda radyoaktif madde birikmesi söz konusu olmaz. Açık kaynaklar ile çalışıyor ise (Tanı ve tedavi amaçlı nükleer tıp, araştırma amaçlı açık radyoizotop uygulamaları….) vücudunuzdaki radyoaktif madde miktarı Tüm Vücut Sayım Sistemi veya İdrar/dışkı analizi ile ölçülebilir.

17. Radon nedir?

Radon; renksiz, kokusuz, gözle görülemeyen doğal radyoaktif asal bir gazdır.

18. Radon nasıl oluşur?

Yerkürede, taş ve toprak içinde bulunan uranyum ve radyum gibi doğal radyoizotopların radyoaktif bozunması sonucu oluşur.

19. Evlerimize radon nerelerden girebilir?

Evlere radon; zemin çatlakları, asma kat boşlukları, tesisat boşlukları, duvar arası boşluklarından girmekte, ayrıca yapı malzemeleri, mutfakta veya ısınma amaçlı kullanılan doğal gaz ve içme sularında bulunan radon da bina içi konsantrasyonu artırmaktadır. Binalardaki radon kaynağının büyük kısmı (%90), binanın temelindeki toprak ve kayalardır.

Radonun ev ortamına giriş yolları

20. Radonun sağlık üzerine etkileri nelerdir?

Radon radyoaktif bozunarak kısa ömürlü havada asılı kalan parçacıklara dönüşür.Bu parçacıklar solunum yolu ile vücuda alındığında akciğerlere yerleşirler. Orada alfa parçacıkları vererek akciğer dokusunu ışınlarlar ve akciğer hasarı ve kanseri oluşturma riskini artırırlar. Yapılan araştırmalara göre akciğer kanseri oluşturma riski açısından Radon, sigaradan sonra ikinci sırada yer almaktadır. 

 

Solunum yoluyla radon gazının teneffüsü

Etkileyen faktörler ise;

21. Radon nasıl tespit edilir?

Radon, ölçüm cihazları ile saptanabilir. Kurumumuz Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkez Müdürlüğü Uygulama Bölümü Sağlık Fiziği Birimi Radon İzleme Laboratuvarında Radosys ve Alphaguard cihazları ile evlerdeki radon seviyesi belirlenmektedir.

22. Radon için alınabilecek önlemler nelerdir?

23. Türkiye’de müsaade edilebilir radon konsantrasyonu nedir?

Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği’nde evler için 400 Bqm-3 ‘tür.

24. Dünyada müsaade edilebilir radon konsantrasyonu nedir?

Radonun asıl kaynağının uranyum olması nedeniyle radon konsantrasyonu yerkabuğu üzerinde bölgeden bölgeye değişiklikler göstermektedir. Bu nedenle evler için radon konsantrasyonunda izin verilen limit değerler de ülkeler arasında değişiklikler göstermektedir. İngiltere’de bu değer 200 Bqm-3, Avrupa ülkelerinde 400 Bqm-3, Kanada’da ise 800 Bqm-3 olarak kabul edilmiştir. Uluslararası Atom Enerji Ajansı Temel Güvenlik Standartları (IAEA-BSS) çerçevesinde, evlerde radon için tavsiye edilen düzeyler 200-600 Bqm-3olarak belirlenmiştir.

25. Evlerde radon konsantrasyonu zamanla değişir mi?

Evlerde radon konsantrasyonu zamana bağlı olarak değişim göstermektedir. Evlerde radon seviyesi gün boyunca değiştiği gibi mevsimlere bağlı olarak  da değişim göstermektedir.