Yüksek sıcaklık derecelerinde kullanılan bir sıcaklık ölçü aleti. Platin direnç termometreleri, ısı pili, optik pirometreler ve radyasyon pirometreleri olmak üzere birkaç çeşittir. Platin direnç ve ısı pili (termoelektrik-pil)'nin kusurlu yanları çalışabilmeleri için sıcak cisme değme zo-Tunda olmalarıdır. Buna karşın optik ve radyasyon pirometreleri sıcaklığı uzaktan da ölçebilirler. Optik pirometreler dar bir tayf (göze görünen) alanında işgörür. İşığı ayarlanabilen bir elektrik lambası flamanı ile bunun yanma düşürülen sıcak cismin görüntüsü karşılaştırılarak bunun sıcaklığı tahmin edilir. Radyasyon pirometreleri sıcak cismin yaydığı ısı ışınlarım duyarlı bir ısı öğesi örneğin bir ısı pili üzerine düşürerek sıcaklığı ölçer
Yüksek sıcaklıkların ölçümünde sıradan bir termometre kullanılamaz, çünkü termometrenin camı erir ve içindeki sıvı kaynar. Bu nedenle özel tipte termometrelerin kullanılması gerekir. Bu tür özel sıcaklık ölçüm aygıtlarına pir ometre denir.
Sıcak cisimler ısı yayar: Isı bir elektromag-netik ışınım biçimidir (bak. isi; İşinim). Cisim ne kadar sıcaksa yaydığı ışınım da o ölçüde çok olur; bu ışınımın dalga boyları cismin sıcaklığına bağlıdır. Cisim ısındıkça kızarır ve sonra da rengi kırmızıdan turuncuya, turuncudan da sırasıyla sarı, beyaz ve maviye döner. Pirometreyle sıcaklık ölçümünde cismin bu özelliğinden yararlanılır.
işınım pirometresinde ışınım, bir ısılçiftin bağlantı yeri üzerinde odaklanır. (Isılçiftin nasıl çalıştığı TERMOMETRE maddesinde anlatılmıştır.) Isılçift, aldığı toplam ışınım miktarına bağlı bir değer gösterir. Bu değerden de cismin sıcaklığı bulunabilir.
Optik pirometre'de, üzerinden elektrik akımı geçirilerek ısıtılan bir tungsten filaman bulunur; bu filamanın rengi ile ölçümü yapılan cismin rengi karşılaştırılır. Filamanın rengi cismin rengine gelince, filamanın sıcaklığı, onu ısıtmak için kullanılan akım miktarından bulunabilir; bu sıcaklık cismin de sıcaklığıdır
Pirometre: Cıvalı termometrelerle ölçülmesi mümkün olmayan yüksek sıcaklıkları ölçmeye yarayan bir tür termometredir. Sıcaklığı ölçülmesi istenen cismin yaydığı radyasyon enerjisinin ölçülmesi esâsına dayanır. Optik ve radyasyonlu pirometreler olmak üzere başlıca iki çeşidi vardır. Optik pirometrede sıcaklığı ölçülecek cismin yaydığı görünür radyasyonun parlaklığı, pirometre üzerindeki tungsten filamanlı bir lâmbanın ışığının parlaklığıyla mukâyese edilir. Tungsten lâmbanın parlaklığı, bir potansiyometre vâsıtasıyla voltaj değiştirilerek, cismin yaydığı ışığın parlaklığına eşit olana kadar ayarlanır.
Parlaklıklar aynı olduğu anda göstergeden direkt olarak sıcaklık okunur. Çünkü gösterge voltaj-sıcaklık arasındaki bağıntıya göre kalibre edilmiştir. Bu metodla 500-3000°C arası sıcaklıklar ölçülebilir. Özel camlar kullanılarak bu sıcaklık daha da arttırılabilir. Radyasyon pirometreleri optik pirometrelerin aksine geniş dalga boylarıyla çalışır. Sıcaklığı ölçülecek cismin yaydığı radyasyon; termopil, bolometre ve fotoelektrik pil gibi bir hissedici termik eleman üzerine mercekle odaklanır. Bu termik eleman sıcaklığa göre kalibre edilmiş voltmetre gibi bir âlete bağlı olduğundan âletin göstergesi direk olarak sıcaklığı verir. |
